Factsheet landelijke ontwikkelingen

1. Gemeentepolis

• Onderzoeken:
  • Maatschappelijke kosten-batenanalyse Gemeentepolis (MKBA): onderzoeksbureau Rebel heeft in opdracht van BS&F een maatschappelijke kosten-baten analyse (MKBA) uitgevoerd naar de Gemeentepolis. In een MKBA worden maatschappelijke baten van een interventie afgewogen tegen de kosten van de betreffende interventie. Rebel noemt in de MKBA de volgende vier effecten van de Gemeentepolis:
    • 35% minder aanvragen voor de bijzondere bijstand medische kosten;
    • deelnemers hebben gemiddeld 40% minder betalingsachterstanden;
    • vermindering van zorgmijding en daardoor minder zorggebruik en een betere gezondheid op lange termijn; en
    • ondersteuning gemeenten bij een effectief beleid op maat voor minima. De Gemeentepolis is daarom een effectief middel om te komen tot domein-overstijgende samenwerking gericht op minima.

Zie het nieuwsbericht van Divosa naar aanleiding van de MKBA. Zie ook het factsheet over de MKBA.

• Fact-finding Gemeentelijke collectiviteiten: door Zorgweb is onderzoek uitgevoerd naar feiten omtrent Gemeentepolissen. Hieruit komt een beeld naar voren dat de waarde van de Gemeentepolis ondersteunt: 95% van de gemeenten bieden een Gemeentepolis aan en de deelname is de afgelopen jaren met ongeveer 30% gestegen (zie verder ons nieuwsitem).
• Ongewenste zorgmijding vanwege financiële redenen: het Verwey-Jonker Instituut heeft effectieve maatregelen van gemeenten en zorgverzekeraars onderzocht die ongewenste zorgmijding met een financiële achtergrond tegengaan. In Nederland blijkt nog altijd een aanzienlijke groep mensen zorg te mijden. De onderzoekers zien de Gemeentepolis als een belangrijke basis om zorgmijding te voorkomen (zie verder ons nieuwsitem).
• Artikel Trouw: in het artikel komen zowel VNG als Pharos aan het woord. De VNG geeft aan dat 95% van de gemeenten een Gemeentepolis aanbiedt en bijna overal leidt tot een betere gezondheid en minder zorgmijding. Ook hebben deelnemers tot 40% minder betalingsachterstanden. Pharos geeft aan de Gemeentepolis te zien als deel van een langetermijnoplossing.
• Preventiecoalitie: de zorgverzekering is bij inwoners met een laag inkomen schuldenpost nummer één en van de wanbetalers in de bronheffing heeft 17% een bijstandsuitkering (2019). Gemeenten kunnen helpen hen te laten uitstromen uit de bronheffing door de Regeling Uitstroom Bijstandsgerechtigden (RUB). Doelstelling van de preventiecoalitie is om door hulp bij inzet van de RUB en het bevorderen van preventieactiviteiten het voor gemeenten eenvoudiger te maken deze kwetsbare doelgroep te bereiken en te ondersteunen. Het aanbieden van de RUB wordt daarbij gekoppeld aan vroegsignalering en activiteiten op het gebied van preventie van gezondheidsproblemen. Want om gezondheidswinst te behalen is het belangrijk ook de financiële situatie te verbeteren.

2. Zorg en sociale zekerheid

• Contourennota toekomst van de zorg: door het coronavirus kon het kabinet niet zoals aangekondigd voor de zomer van 2020 met een Contourennota komen met voorstellen om de toekomstbestendigheid van onze gezondheidszorg te waarborgen. In plaats daarvan is december 2020 een consultatie geopend over een Discussienota Zorg voor de Toekomst, waarop ruim 350 schriftelijke reacties kwamen, waaronder vanuit Zorgverzekeraars Nederland en verschillende gemeenten.[1] De in de nota geschetste beleidsopties zijn verdeeld over drie thema’s, te weten 1.) preventie en gezondheid, 2.) organisatie en regie en 3.) vernieuwing en werkplezier. Een volgend kabinet kan naar aanleiding van de reacties definitieve keuzes maken ten aanzien van de toekomst van de zorg in Nederland. Zie hier de verschillende stukken. Het versterken van de samenwerking tussen onder meer gemeenten en zorgverzekeraars is een onderwerp dat op verschillende plaatsen naar voren komt in de reacties.
• Contourennota toeslagenstelsel: op Prinsjesdag 2020 is een contourennota aangekondigd over de toekomst van het toeslagenstelsel. Na een Kamerbrief in september is in december door het CPB een aantal doorrekeningen van verschillende beleidsopties opgeleverd.[2] Beslissingen hierover worden overgelaten aan het volgende kabinet.
• Preventie en Gezondheidsplicht: vanuit verschillende invalshoeken wordt gepleit voor versterking van de inzet op preventieve maatregelen om de gezondheid te bevorderen. Zo roepen VGZ en ook de ziekenhuizen op tot vergoeding van preventie vanuit de basisverzekering. Zorgverzekeraars en ziekenhuizen pleiten ervoor om de kosten van testevenementen in te zetten voor een gezondere samenleving, aangezien deze kosten voor vijf maanden tien keer zo hoog zijn als wat nu jaarlijks naar preventie gaat. De Raad voor Volksgezondheid (RVS) breekt in een rapport een lans voor een wettelijke plicht voor onder meer gemeenten en zorgverzekeraars om de gezondheidsverschillen in Nederland te verkleinen. Gemeenten zouden daarbij als ‘spin in het web’ moeten fungeren door naast plichten ook meer mogelijkheden te krijgen. Deze roep om een ‘gezondheidsplicht’ sluit aan bij een eerdere oproep van zorgverzekeraars CZ, Menzis en Zilveren Kruis.
• Vektis – Zorgthermometer Verzekerden in Beeld 2021: in het jaarlijkse onderzoek over het overstapseizoen heeft Vektis de ontwikkelingen op een rij gezet. Net als vorig jaar is 6,5% van de verzekerden overgestapt en kiezen meer mensen voor een aanvullende verzekering (AV). Dit laatste is een trendbreuk en heeft mogelijk met corona te maken. Zie ook de interactieve factsheet met o.a. de overstappers per gemeente. Ook het Nivel doet jaarlijks onderzoek naar overstapgedrag.
• Toegang AV bij zorgschulden en schuldhulp: VWS en SZW hebben gekeken naar oplossingen voor mensen die door 1) schulden bij hun zorgverzekeraar of 2) schuldhulpverlening hun AV verliezen. Het (wettelijk) beperken van de beëindigingsmogelijkheden van de AV lijkt niet kansrijk. Wel ziet Van Ark ruimte om vanuit VWS en SZW samen met zorgverzekeraars en gemeenten, en in relatie tot ongewenste zorgmijding om financiële redenen, meer te doen op de onderwerpen vroegsignalering, noodoplossingen, schuldhulp en herstel van de AV. Onder meer wordt in dit verband de Gemeentepolis genoemd, mede in relatie tot de hierboven genoemde Preventiecoalitie.
• Gemeentelijk maatwerk na afschaffing van de Wtcg en de Cer: na de afschaffing van landelijke regelingen Wet tegemoetkoming chronisch zieken en gehandicapten (Wtcg) en de Compensatieregeling eigen risico (Cer) per 2014 gaat na een ingroeifase met oplopend budget vanaf 2017 jaarlijks €268 miljoen naar gemeenten met als doelstelling een omslag te maken naar maatwerk toegesneden op de persoonlijke situatie van de burger. De premiebijdrage in de Gemeentepolis is een van de mogelijke manieren om deze gelden in te zetten. Naar aanleiding van een motie wordt nu onderzoek uitgevoerd door IVO om 1) overzicht te bieden van gemeentelijke regelingen gericht op het financieel compenseren van mensen met een chronische ziekte en/of handicap en 2) inzicht te bieden in de manier waarop gemeenten de omslag hebben gemaakt van een ongerichte automatische tegemoetkoming naar maatwerk gericht op de persoonlijke situatie van de burger.
• Collectiviteitskorting basisverzekering: de maximale collectiviteitskorting is per 2020 verlaagd naar 5% en het ministerie van VWS is voornemens deze per 2023 te verlagen naar 0% (zie ons nieuwsitem). In reactie op een internetconsultatie over de afschaffing van de korting hebben zowel VNG, G4 als G40 hun zorgen geuit over de implicaties voor de Gemeentepolis. Een motie om de Gemeentepolis uit te zonderen van het kortingsverbod is zeer nipt verworpen door de Tweede Kamer. De Gemeentepolis blijft gewoon bestaan en wordt naar verwachting alleen maar belangrijker door een grotere focus op inhoud in plaats van korting.
• Evaluatie Brede Schuldenaanpak: Bureau Bartels heeft een evaluatie uitgevoerd van het actieplan van de Brede Schuldenaanpak. Zie ook de samenvatting, het rapport zelf en de begeleidende Kamerbrief.
• Nieuwe inburgeringsstelsel: het nieuwe inburgeringsstelsel gaat niet op 1 juli, maar op 1 januari 2022 van start. Naast een verhoogde ambitie voor het taalniveau geldt dat asielmigranten de taallessen gaan combineren met (vrijwilligers-)werk of stage en dat sprake is van meer begeleiding. Onderdeel van het nieuwe stelsel is het gedurende zes maanden inhouden en doorbetalen van bepaalde vaste lasten, waaronder de zorgverzekering om zo financieel te ontzorgen.
• Onderzoek naar de inkomens- en vermogenspositie van huishoudens met een lid met een beperking of chronische aandoening: uit datavergelijking door SZW is nieuwe basisinformatie beschikbaar gekomen over de inkomens- en vermogenspositie van chronisch zieken en gehandicapten. Uit het onderzoek komt een gemengd beeld naar voren. Het inkomen is de groep is zelfs bovengemiddeld, wat waarschijnlijk samenhangt met de relatief hogere leeftijd. Duidelijk is dat vooral de groep met psychische of verstandelijke aandoeningen financieel minder goed af is dan de groep met lichamelijke beperkingen. Ook dient aangetekend te worden dat het (nog) niet mogelijk was om gemeentelijke inkomensondersteuning in het onderzoek mee te nemen, wat invloed heeft op de resultaten. Het onderzoek kende tot slot te weinig data om iets te zeggen over het (belangrijke) punt van de zorguitgaven van deze huishoudens. Wel heeft het Nibud hierover in 2016 onderzoek gedaan, waarin wordt verondersteld dat deze (exclusief lokaal beleid) bij inkomens op het sociaal minimum uitkomen op € 2.500 per jaar voor alleenstaanden en bijna € 4.000 voor paren.

3. Tot slot

Gezien de demissionaire status van het kabinet en de lopende formatieonderhandelingen zijn verschillende wetsvoorstellen controversieel verklaard. Hoe bepaalde ontwikkelingen zullen zijn is daarmee aan een volgend kabinet. Zodra sprake is van een regeerakkoord schrijven wij zoals u van ons gewend bent een nieuwsbrief, waarin wij de belangrijkste punten op het gebied van zorg en sociale zekerheid duiden.

[1] Den Haag, Utrecht, Amsterdam, Groningen e/o en Helmond.

[2] CPB: ‘In drie van de vier stelselwijzigingen komen de aftrekposten, heffingskortingen en toeslagen te vervallen, en worden o.a. nieuwe toelages geïntroduceerd. In de vierde variant komt de zorgtoeslag te vervallen, wordt het WML verhoogd en de zorgpremie verlaagd, en worden de andere toeslagen aangepast.’